Acht jaar lang bleefhij dat en toen hij in '22, zich volgens plan weer geheel wijdend aan de politiek, aile betrekkingen met de 'Koninklijke' verbrak en daarmee de mogelijkheid van in de miljoenen lopende, toekomstige tantièmes opgaf (een offer dat niet onvermeld mag blijven), bezat hij een groot vermogen. Hij was er gul mee geweest en bleef dat ook: 'hij liet tientallen studenten op zijn kosten studeren ... en deed vele schenkingen aan instellingen die hij bestuurde, ook aan instellingen die niet van zijn levensrichting waren', In juni' 21 had hij op ruim dertig particulieren die hij, wel wetend dat hij er vermoedelijk nooit een cent van terug zou zien, met grote bedragen geholpen had, een gezamenlijke vordering van meer dan drie ten." Er stak iets van de grand-seigneur in die opmerkelijke vrijgevigheid welke overigensJ.'Dr. Dr. H. Colijn herdacht door tijdgenoten (1947), p. 148. 2 Brief, 16 sept. 1913, van Colijn aan Kuyper, aangehaald door Puchinger: Colijn, p. 91. 3 A.v., p.Bataafse Petroleum Maatschappij (BPM)Deterding, H. W. A.Koninklijke Petroleum MaatschappijKuyper, A.Ministerie-Heemskerk (19°8-1913)Puchinger, G.Ringers, J. ASneekZuiderzeeraadBIJ DE 'KONINKLIJKE'geheel binnen de beslotenheid van zijn particuliere sfeer bleef De acht jaren directeurschap van de 'Koninklijke' hadden hem intussen in de publieke sfeer geen goed gedaan: er was een geur van olie om hem komen te hangen. Kuyper zelf was gaan twijfelen of deze vermogende petroleum-magnaat wel zijn geschikte opvolger was als leider van de partij der 'kleine luyden', Op zijn sterfbed werd hij door Colijn gerustgesteld. 'Ik voel', schreef Colijn hem, 'dat er een twijfel in uw hart rijzen kan of men, na uw verscheiden, wel de oude, beproefde paden zal blijven bewandelen. Daartegenover wens ik U voor Gods Aangezicht te verzekeren dat ik, in broederlijke eensgezindheid met ldenburg, al mijn krachten zal aanwenden om ons volk te houden op de paden die gij hebt gewezen. Binnen afzienbare tijd hoop ik al mijn krachten enkel en alleen aan die taak te gaan wijden."