Eerder vermeldden wij dat aan elk van de drie legergroepen die de SowjetUnie overvielen, een specifiek doel gesteld was: de groep-Nord moest Leningrad bereiken, de groep-Mitte Moskou en de groep-Süd diende door te stoten naar de voornaamste centra van de Russische aardolieproductie in de Kaukasus. Eind augustus, na een campagne van twee maanden, hadden de drie groepen wel belangrijke vorderingen gemaakt in de richting van de gestelde doelen, vooral in die van Leningrad, maar de Russische weerstand werd veeleer sterker dan zwakker. En de Duitse verliezen stegen: aan gesneuvelden, vermisten en gewonden was het Ostheer medio augustus meer dan een tiende van zijn oorspronkelijke kracht kwijt geraakt. Nog bedenkelijker was, dat begin september van elke tien Duitse tanks waarmee de grote aanval op 22 juni ingezet was, drie kapotgeschoten of anderszins onherstelbaar beschadigd waren: de vuist die in de Blitzkrieg de krachtigste slagen placht uit te delen, werd dus zwakker.
Het werd in de loop van augustus duidelijk dat, in strijd met de oorspronkelijke opzet, in strijd ook met de uitgelaten verwachtingen die Hitler en zijn naaste medewerkers in de eerste vijf, zes weken van het offensief gekoesterd hadden, de Duitse krachten niet toereikend waren om de gestelde doelen tegelijk na te streven: er moest een keuze worden gemaakt en die keuze concentreerde zich op de vraag of het gros van de Duitse tankdivisies al of niet
Hitler verwierp deze adviezen. Hij wenste, mede teneinde de Rode Vloot in de Oostzee uit te schakelen, eerst Leningrad te bereiken, en hij achtte het evenzeer van primair belang om de Oekraïne te veroveren teneinde van daaruit door te stoten naar Rostow; was de Sowjet-Unie eenmaal de Oekraïne, haar belangrijkste landbouwen industriegebied, kwijtgeraakt en had men in Rostow een deel van de pijpleidingen uit de Kaukasus afgesneden, dan zou de Sowjet-Unie, zo meende Hitler, in elk geval haar ondergang tegemoet gaan - het offensief tegen Moskou zou daarmee het karakter krij gen van de genadeslag. Na verwoede debatten die enkele weken in beslag namen, ging eind augustus het nieuwe directief van het Führerhauptquartier uit waaraan Hitlers operatieve denkbeelden ten grondslag lagen. De maand september werd weer een maand van Duitse overwinningen: nieuwe vorderingen in de richting van Leningrad, verovering van de westelijke Oekraïne en het gebied beoosten Kiew. Beslissend waren die overwinningen niet; desondanks zette Hitler eind september nu toch het grote offensief in de richting van Moskou in dat zijn generaals hem al van eind juli af aangeraden hadden. Op de eerste dag boekten de Duitse tanks zeventig kilometer terreinwinst. Zo ging het door. Opnieuw werden honderdduizenden Russen krijgsgevangen gemaakt. Het leek alsof de weg naar Moskou open lag en toen Hitler op 3 oktober in het Sportpalast te Berlijn bij de opening van het Winterhilfswerk zijn eerste grote toespraak hield na de azste juni, aarzelde hij niet om zijn uitgelaten gehoor de verzekering te geven dat. de strijd aan het oostelijk front eigenlijk al ten einde was: 'dass dieser Gegner bereits gebroehen ist und sich nie mehr erheben wird!'
De gehele Duitse pers ging in die geest schrijven en ook de gelijkgeschakelde Nederlandse bladen berichtten slechts van de snelle voortgang der Duitse legers. Kwam het einde van de Russische weerstand in zicht? Een juichende Janke voorspelde het op zijn persconferenties. Bij het Algemeen
1 Voor het goederentransport van de Sowjet-Unie werd in 1940 VOOT 9~,2% door de spoorwegen gezorgd, voor 1,8% door het wegverkeer.