De redacties (die in de regel tevens de centrale leiding vormden) waren als regel klein - er hoefde tenslotte voor een blad dat in een beperkt aantal nogal kleine pagina's eens per maand of per veertien dagen verscheen, niet zoveel geschreven te worden. Een blad als De Oranjekrant werd door één man geredigeerd, Johan Doorn: in beginsel schreef hij dus alle artikelen. Redacteuren waren evenwel tegelijkertijd nieuwsvergaarders ; zij moesten door clandestiene contacten achter al datgene zien te komen wat de dagbladpers verzweeg of wat haar zelfs onbekend was. Verbindingen met officiële instanties werden daarbij steeds belangrijker - welnu, er werd met name van ,43 af veel uit de departementale wereld vernomen. Eerder gaven wij al weer dat een ambtenaar van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming kopieën van alle brieven die van de afdeling Hoger Onderwijs uitgingen, aan de redactie van De Geus doorgaf; bij andere departementen geschiedde hetzelfde. Bij elk departement was een vertaalafdeling die er zorg voor droeg dat de stukken die naar het Reichshommissariat moesten uitgaan (daar waren uiteraard veel belangrijke stukken onder) in het Duits vertaald werden er behoefde bij die afdeling maar één persoon te zijn die bereid was, kopieën juist van die stukken aan een illegaal blad door te geven, en een nieuwe bron van nuttige informatie was aangeboord. Het Parool en Vrij Nederland bezaten zulk een contact bij Binnenlandse Zaken. Diezelfde bladen slaagden er in '43 in, regelmatig kopieën te krijgen van belangrijke stukken die van het Rijksarbeidsbureau uitgingen. Ook bij de onder Hirschfeld ressorterende departementen waren verscheidene ambtenaren werkzaam die een vast contact met illegale bladen onderhielden, vooral met Het Parool, Je Maintiendrai en Ons Volk. De illegale bladen waren evenwelook elkáárs bron: een belangrijk bericht, in het ene illegale blad vermeld, werd steeds door andere illegale bladen overgenomen. Wat aan commentaren over het oorlogsverloop in de
AdministratiefVerzet
Departement van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming
Doorn, J. H.
Friese Courant
De Geus
Je Maintiendras (illegaal blad)
De Oranjekrant
Het Parool; 1
Pers, illegale (in Nederland)
Reicbskommissariat
Vrij Nederland
KOPIJ VOOR DE ILLEGALE PERS(Londen, bij De Waarheid ook Moskou) bericht had; degenen die die commentaren schreven", tilden vaak zwaar aan het feit dat hun informatie zo . beperkt was - eerst in de tweede helft van' 43 werden via de retourzendingen van de Zwitserse Weg allerlei kranten, tijdschriften en zelfs boeken op microfilm naar Nederland doorgegeven. Vooral Vrij Nederland prefiteerde daarvan; de VN-organisatie ging dan ook van januari '« af aparte lnternationale Informatiebladen uitgeven die door drs. B. W. Schaper geredigeerd werdcri en in een oplaag van 5 000 tot 10 000 exemplaren verschenen. Sommige illegale bladen hadden ook contacten in het Duitse milieu, voor Het Parool was speciaal de verbinding van belang die, zoals wij in hoofdstuk 3 van deel ö vermeldden, begin' 43 tot stand gekomen was tussen een van de redacteuren, drs. W. van Norden, en de 'föute'
A. Meyer-Schwencke die van dat moment af veel ging riskeren om de Parool-organisatie te helpen.ê