Wat het land als geheel betrof, stonden lang niet alle illegale werkers of illegale groepen op het standpunt dat het op de weg lag van de illegaliteit, de ontwikkelingen in het naoorlogse Nederland in algemeenpolitieke zin te beïnvloeden. In bezet gebied kwam het binnen de
April-Meistakingen 1943
Binnenlandse Strijdkrachten (BS), Nederland- se
Eindhoven
Illegalireit, Nederlandse (voormalige, in be- vrijd gebied)
Limburg
Nationaal-Socialistische Beweging (NSB)
Nederlandse Landsrand
Ordedienst (OD)
Politiek (in bevrijd gebied)
Rooms-Katholiek Werkliedenverbond (RKWV)
Seyss-Inquart, A.
Stoottroepen (BS)
POLITIEK IN HET BEVRIJDE ZUIDENContact-Commissie van de illegaliteit op dit punt in de herfst van '44 tot een diepgaande en onoplosbare verdeeldheid welke wij in deel 10 b zullen beschrijven: verdeeldheid tussen de leiders van grote illegale organisaties. In het bevrijde Zuiden lag dat anders. Daar leefde niet bij alle maar toch wel bij talrijke oud-illegale werkers, met name bij vele leidende figuren, de behoefte om, nu de bevrijding daar was, de stem van de oud-illegaliteit duidelijk te laten horen. Illegale werkers (wij zullen in het vervolg van dit deel de term 'oud'
maar laten vervallen, tenzij er speciale aanleiding is deze te gebruiken) kregen daar ook gemakkelijker de gelegenheid toe dan anderen en het Militair Gezag had de sterke neiging naar hen te luisteren. Bij de Nederlanders in de vrije wereld was in de loop der jaren grote bewondering gegroeid voor wat de illegaliteit in bezet gebied had gepresteerd - stond een illegale werker tegenover een officier van het Militair Gezag, dan had de eerste zijn leven geriskeerd en de tweede een over het algemeen comfortabel bestaan gehad in Engeland; dat gaf die illegale werker een zekere morele voorsprong. Bovendien: die illegale werker sprak niet voor zichzelf alleen maar voor de gehele groep van de 'helden'
waarvan koningin Wilhelmina menigmaal had gerept. Ontvingen de militaire commissarissen tegengestelde adviezen van verschillende kanten, dan kenden zij veelal aan de adviezen van illegale werkers extra gewicht toe; dezen kregen ook gemakkelijker hulp dan anderen: papier om dag- en weekbladen te doen verschijnen en reisvergunningen die interlokaal contact mogelijk maakten.