Van de Nederlanders en Indische Nederlanders die in japan terechtkwamen, waren de overlevenden van de Slag in de javazee, behorend tot de groep van ca. vijfhonderd die van Celebes was weggevoerd (die groep is in japan redelijk behandeld), en de ca. zeshonderd 'technici' die in Tjimahi aangewezen waren, de eersten die er arriveerden: resp. in mei en in december '42.' De andere groepen ten getale van meer dan zevenduizend zijn er later, d.w.z. eind '43 en in de loop van '44, aangekomen: gedeeltelijk krijgsgevangenen van java, gedeeltelijk krijgsgevangenen die eerst aan de Birma-spoorweg hadden gewerkt. Van de ca. zeshonderd 'technici' (Indisch-Nederlandse minderen met een kleine groep Nederlandse officieren) weten wij welk werk zij in japan hebben moeten doen", maar zulk een overzicht ontbreekt voor de meer dan zevenduizend die op hen volgden. Er zijn in japan in totaal 85 krijgsgevangenenkampen geweest, geen grote: het aantal gevangenen varieerde er van driehonderd tot zevenhonderdvij ftig. Die kampen verschilden sterk: soms waren er74Celebes (Sulawesi)Comte, J. W. IeConventie van Genève'Op ten Noon', deSlag in de javazeeTjimahi (karnpen)IN JAPANbehoorlijke barakken met voldoende hygiënische faciliteiten, soms waren zij primitief en vervuild. De winters in Japan zijn koud (lange perioden waarin het 20 graden vriest, zijn geen zeldzaamheid) en in die winters hebben de meeste krijgsgevangenen bitter onder de kou geleden, maar er waren ook kampen waar de barakken met name in de winter '43-'44 en zelfs in de winter '44-'45, toen de meeste Japanse burgers nauwelijks meer brandstof kregen, goed verwarmd waren. Over het algemeen kregen de krijgsgevangenen, evenals trouwens de meeste Japanse burgers, te weinig te eten, vooral in '45', en kleding (de meesten waren in tropenkleding gearriveerd - velen zijn aan longontsteking overleden) en schoeisel werden over het algemeen in onvoldoende mate verstrekt. De behandeling in de kampen verschilde sterk. 'Er zijn', schreef van Witsen, 'kampcommandanten die ... hun werk gewetensvol verrichten, plichtsgetrouwe mensen. Het resultaat is een behoorlijk kamp, waar niet al te veel wantoestanden ontstaan en de corruptie binnen de perken blijft ... Als de commandant voldoende controle uitoefent over zijn ondergeschikten, klachten van de kampbewoners onderzoekt, bestraffingen niet meer door iedere bewaker laat uitvoeren, kan van een goed kamp worden gesproken. Diefstal uit de opgeslagen Rode Kruis-pakketten blijft dan binnen redelijke grenzen ... Er zijn inderdaad zulke kampen geweest, mortaliteit 5 pro mille per jaar. Jammer genoeg zijn het uitzonderingen'2