Dat schrijvend, hebben wij niet het oog op het feit dat per 1 november alle gebieden waar stellingen of andere versterkingen lagen, met inbegrip van de provincie Utrecht (behalve de stad Utrecht), het westen van Gelderland en enkele territoriale zeegebieden, in staat van beleg verklaard werden": tot die maatregel, door generaal Reynders voorgesteld en, wat de landgebieden betrof, vooral bedoeld om spionage tegen te gaan, werd door de regering grif besloten. Neen, wij denken hieraan dat de generaal tell aanzien van het postgeheim handelde alsof de staat van beleg al in het gehele land afgekondigd was (had het hoofdveldpostkantoor in Den Haag stukken ontvangen die men niet vertrouwde, 'dan zeiden we:', aldus de generaal, 'stuur het maar over Zeist, dan kunnen ze het daar openmaken, hier mag het niet'é) - en vooral lijkt ons van belang dat de generaal een aantal artikelen van de Oorlogswet ging toepassen die uitdrukkelijk buiten het gentlemen's agreement van 1 september gebleven waren. Op 4 november gafhij zijn ondercommandanten de bevoegdheid, vergunningen uit te vaardigen voor openbare vergaderingen en optochten (art. 25)5; op 9 november (de donderdag waarop tijdens het november-alarm tot intrekking der verloven besloten werd) machtigde hij hen, de gemeente-politie te gebruiken voor het bewaken van objecten als telefooncentrales (art. 13, lid 1)6; op 16 november machtigde hij de comman
Defensie (voor WO II), overheidsbeleidEnquêtecommissie 'Regeringsbeleid 1940- 1945'GelderlandGemeentepolitie's-GravenhageHandleiding voor de uitoefèning van het militair gezagNovember-alarm 1939Oorlogswer-rxçoRaad van StateReynders, I. H.SpionageUtrecht, provincieUtrecht, stadZeistDE CONFLICTEN MET GENERAAL REYNDERSdant van het in Noord-Brabant opgestelde I1Ide legerkorps, bij een vergadering van het communistische werklozencomité in Eindhoven de orde te handhaven (art. 14)1; op 24 november machtigde hij al zijn ondercommandanten, nieuwe politie-verordeningen vast te stellen (art. 10), de dienst van politie en brandweer te wijzigen (art. 13) en de toegang tot, en het verlaten van, het in staat van beleg verklaarde deel van het land te regelen (art. 23)2 en (wij gaan voorlopig maar niet verder) op 19 december machtigde hij hen, de burgerbevolking bij militaire werkzaamheden in te schakelen (art. 12).3 Voor geen van deze handelingen had de generaal de toestemming van de regering of van de minister van defensie verworven; voorzover bekend, was er slechts één (het inschakelen van de burgerbevolking) waarvoor hij althans schriftelijk om verlof gevraagd had - een verlof dat mondeling verleend zou zijn." Twee opmerkingen willen wij hieraan toevoegen. De eerste is, dat generaal Reynders van de machtiging, burgerwerkkrachten te vorderen, nimmer gebruik gemaakt heeft. De tweede dat hij, enerzijds verder gaand dan hij mocht, anderzijds precies het tegendeel deed. De mogelijkheid om althans in die gebieden die in staat van beleg verkeerden, snel in te grijpen, hief hij zelf op door aan zijn ondercommandanten op 2 november de wens kenbaar te maken (drie weken later herhaald''), 'dat steeds, dus ook onder de staat van beleg, voor het toepassen van bevoegdheden welke ook aan burgerlijke overheden of overheidspersonen toekomen, met deze overheden of personen overleg wordt gepleegd." Was dat als . bewijs van goed gedrag bedoeld 1 Misschien. Duidelijk beleid was het niet. Daarbij moet dan nog bedacht worden dat de generaal, verder gaand dan het gentlemen's agreement inhield, eigenlijk begin oktober al tegen de lamp gelopen was: hij was toen in een conflict met de regering verzeild geraakt dat slecht voor hem afgelopen was. Zoals wij al weergaven, had hij, toen hij eind augustus voorgesteld had, de staat van beleg af te kondigen, als een van de motieven daartoe op de wenselijkheid gewezen om de gehele pers onder censuur te stellen: voor de regering een aanleiding te meer, 11 iet tot de staat van beleg over te gaan. De gene