Een paar jonge kinderen staan met hun neuzen tegen de ruiten gedrukt. Ik volg hun ernstige conversatie: 'Waarom dragen zulke vuile, gemene kerels groen? waarom dragen ze geen zwart? Zwart is toch ook slecht?' '
Iqjk, daar heb je een zieke!' Een pluk grijs haar boven een dooreengewoelde deken op een brancard. 'Kijk eens, weer een zieke .. .' En wijzende op de '
groenen': 'Kijk eens, nou beginnen ze te lachen.' '
Kijk eens, daar is er al één dronken!' Steeds meer mensen vullen de lege ruimtes der goederenwagons. Daar komt een eenzame, lange figuur aangewandeld over het asfalt, een actetas onder de arm, het is de chef der zogenaamde Antragstelle. Tot op het laatste ogenblik tracht hij mensen los te krijgen uit de handen van de commandant.
Hillesum, E.
233, 280, 283, 284, 286-288, 293, 295-297, 301,3°2,304,3°6,3°8,3°9, 3Il, 312, 315-318, 32 2,334. 347, 348, 364, 365, 373, 375, 383, 385, 386n, 391, 395, 399,4°1,4°3,4°5, 406,408, 410-417,431,437, 442n, 443n, 454, 456-459, 1351,1353; 8
ETTY HILLESUMS BESCHRIJVINGvertrek van de trein. Uit de trein weet men dikwijls nog mensen te bevrijden. De man met de actetas heeft het voorhoofd van een jonge kamergeleerde en vermoeide, zeer vermoeide schouders. Een oud, gebogen vrouwtje, met een zwart ouderwets hoedje op grijze piekharen verspert hem de weg, ze gesticuleert en zwaait met vele papieren onder zijn neus. Hij hoort haar een poosje aan, schudt afwijzend het hoofd en wendt zich vervolgens af, de schouders nog iets dieper gebogen dan anders. Men zal dit keer niet veel mensen op het laatste nippertje uit de trein kunnen halen. De commandant is boos. Een jonge Jood heeft het gewaagd weg te lopen, een ernstige weglooppoging kan men het niet eens noemen, hij ontsnapte in een moment van verwarring uit het ziekenhuis, een lusterjasje over zijn blauwe pyjama, en verborg zich op een kinderlijk-onhandige wijze in een tent, waar hij al gauw gevonden werd na een drijfjacht door heel het kamp. Maar als Jood heb je niet weg te lopen en ook niet in verwarring te geraken. Het oordeel van de commandant is onverbiddelijk. Tientallen anderen moeten als represaille onverwachts mee op transport, daaronder verschillenden. die meenden hier vast voor anker te liggen. Dit systeem werkt nu eenmaal met collectieve straffen. Die vele vliegmachines boven onze hoofden! zullen ook niet veel goeds bijgedragen hebben tot de stemming van de commandant, maar daarover spreekt hij zich niet zo openlijk uit.